Dvorac ili kaštilj “Divan”, u centru Padeja, jedan je od najočuvanijih i najstarijih u Vojvodini. Izgrađen je 1810. godine, a čuva sećanje na neobičnu tradiciju zbog koje je bio najomraženija zgrada u tom mestu. Dvorac, koji je danas zaštićen kao kulturno dobro, u kojem su prostorije Mesne zajednice i odeljenje Policijske stanice, izgradio je spahija Đerđ Divan na mestu gde je 1810. izgorela palata njegovog brata Konstantina u centru sela, koja je tada razdvajala srpski od mađarskog Padeja.
Danas se ispred dvorca nalazi spomen tabla posvećena trojici mladića iz sela poginulih u ratovima u Hrvatskoj (1991.), Bosni (1992.) i na Kosovu (1999.). Za ovako malo selo, zaista veliki gubitak.
Zgrada je pre više od dva veka izgrađena u neoromantičarskom stilu, kao porodična kuća poslednjeg padejskog spahije, sa karakterističnim ugaonim kulama koje se završavaju ukrasnim šiljcima.
Iako je i danas najimpozantnija i najvrednija građevina u Padeju, kaštelj je u 19. veku bio najomraženija zgrada. Razlog za to je običaj koji je uveo Đerđ Divan da svaki meštanin, kada prolazi pored spahijskog kaštela, mora da skine šešir i da se pokloni njegovoj kući u znak poštovanja i poniznosti. U slučaju da to ne učini, na licu mesta bi bio batinan, pošto je bila posebno postavljena straža da motri kako se izvršava ova spahijina naredba.
Hroničar sela Mata Šećerov zabeležio je predanje o jednom slučaju nepoštovanja naredbe od strane Kikinđanina koji se nalazio u gostima kod kuma u Padeju: “Prolaze on i kum pored spahijskog kaštela. Padejac se klanja i pozdravlja kaštel skidanjem šešira, a slobodni građanin Kikinde, iako upozoren, nije isto učinio. Istrče sluge spahije i udare mu teške batine. Uvređen i ponižen, on prekide gošćenje i raskide kumstvo, jer u selu sa takvim običajima ne želi da ima kuma.“ – zabeležio je Šećerov.
Projekat Kulturna baština Vojvodine realizuje Udruženje Klaster Potiskog regiona iz Novog Bečeja, uz finansijsku podršku Ministarstva kulture i informisanja, donatora i sponzora.
Autor teksta: Gordana Bjelajac
